Sprawdź, przez jakie procedury musisz przebrnąć, by otrzymać należne odszkodowanie i od czego zależy jego wysokość?
Autor: adw. Anna Bożek
Wadliwa realizacja inwestycji budowlanej upoważnia inwestora do skorzystania z przysługujących mu uprawnień z tytułu rękojmi. Co więcej, w odniesieniu do umowy o roboty budowlane niejednokrotnie wykonawcy udzielają gwarancji jakości wykonanych robót, z których inwestor również może korzystać niezależnie od uprawnień przysługujących mu w ramach rękojmi. Niezależnie od roszczeń z tytułu rękojmi, czy gwarancji, inwestor może żądać naprawienia szkody powstałej na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane według ogólnych zasad odpowiedzialności kontraktowej przewidzianych w art. 471 kodeksu cywilnego. Zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania regulującą zakres odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody wyrażoną w art. 361 § 2 k.c., odpowiedzialny za szkodę musi pokryć wszelkie straty spowodowane zdarzeniem. Zatem poszkodowany winien otrzymać kwotę w pełni rekompensującą jego straty.
Wykonawcy robót często będąc świadomymi ryzyka wystąpienia szkód powstałych podczas realizacji projektu budowlanego decydują się na zawarcie umów ubezpieczenia wykupując podstawowe polisy ubezpieczenia wszystkich ryzyk budowy, często rozszerzając ubezpieczenie na szkody spowodowane przez wykonawcę podczas spełniania jego obowiązków wynikających z gwarancji lub rękojmi a także szkody, które ujawniły się w okresie późniejszym. Zawierane umowy ubezpieczenia obejmują często ryzyka projektanta oraz błędy producenta materiałów wykorzystywanych przy realizacji inwestycji.
Kiedy wykonawca posiada ważne ubezpieczenie ryzyka związanego z powstałą u nas szkodą, możemy dochodzić swoich roszczeń bezpośrednio u ubezpieczyciela, a jest to korzystne, zwłaszcza w przypadku niepewnej sytuacji finansowej wykonawcy.
1. Zgłoszenie szkody Zgłaszając szkodę ubezpieczycielowi, musimy podać dane ubezpieczającego (numer polisy nie jest wymagany), dane do kontaktu z poszkodowanym, datę zdarzenia, miejsce szkody, przyczynę (gdy jest ustalona) oraz krótki opis tego, co zaszło. Termin, w jakim powinno odbyć się zgłoszenie szkody do zakładu ubezpieczeń, jest zawsze określony w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Najczęściej zgłoszenia należy dokonać bezzwłocznie, nie później niż w terminie trzech-siedmiu dni od daty powzięcia informacji o szkodzie. Kluczowe znaczenie ma tutaj „powzięcie informacji o szkodzie”. Właściwie wszystkie firmy ubezpieczeniowe dopuszczają możliwość powiadomienia o szkodzie listem, e-mailem lub telefonicznie. Inwestor powinien określić wstępną przyczynę powstania szkody i przystąpić do spisu powstałych strat. Jednakże po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku, to zakład ubezpieczeń obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności oraz do zbadania okoliczności dotyczących wysokości szkody. „Tego obowiązku, należącego do istoty działalności ubezpieczeniowej, ubezpieczyciel nie może przerzucić na inne podmioty". Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku wydanego dnia 10 stycznia 2000r. w sprawie o sygn. akt III CKN 1105/98. Obecnie nie ma wątpliwości, że ciężar ustaleń w zakresie rozmiaru szkody jak i odpowiedzialności spoczywa na ubezpieczycielu. Zatem nie jest uzasadnione by wysokość powstałej straty majątkowej wykazywać poprzez przeprowadzenie naprawy i udokumentowanie kosztu naprawy rachunkami. Obowiązek naprawy szkody po stronie ubezpieczyciela powstaje z momentem wyrządzenia szkody i nie jest uzależniony od tego czy ubezpieczony przeprowadzi naprawę rzeczy uszkodzonej czy też nie.
Niezależnie od rozmiarów powstałej szkody w naszej inwestycji, do oceny rozmiarów szkody, zawsze niezbędne będzie przeprowadzenie oględzin uszkodzonego bądź zniszczonego mienia.
2. Likwidacja szkody
Likwidacja rozpoczyna się ona w momencie zgłoszenia szkody. Ubezpieczyciel jest zobligowany przeprowadzić proces likwidacyjny i wypłacić odszkodowanie w terminach określonych w art. 16 ust. 1-2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz art. 817 Kodeksu cywilnego. Umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą jednak zawierać postanowienia korzystniejsze dla uprawnionego niż te wynikające z ustaw.
Ustalenie wysokości odszkodowania w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych, w tym robót budowlanych jest procesem złożonym uzależnionym od wariantu, na którym wykonawca robót zawarł ubezpieczenie. Dostępne w ofertach zakładów ubezpieczeń ubezpieczenia mienia możliwe są w wariancie ubezpieczenia w wartości rzeczywistej oraz w wartości odtworzeniowej (nowej).
Przy wartości rzeczywistej ubezpieczyciele stosują ustalony na podstawie oględzin bądź w oparciu o wiek nieruchomości procentowy stopień jej zużycia określony w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
Przy ubezpieczeniu w wariancie wartości odtworzeniowej wartość odszkodowania stanowi rzeczywisty, realny koszt związany z doprowadzeniem rzeczy uszkodzonej do stanu sprzed szkody, bez stosowania stopnia zużycia.
W przypadku kiedy wykonawca zakupił polisę, w której jako sumę ubezpieczenia przyjęto wartość odtworzeniową, odszkodowanie powinno stanowić faktyczną, realną rekompensatę pozwalającą na doprowadzenie majątku do stanu sprzed szkody. Innymi słowy naprawienie szkody w tym wariancie pozwoli więc w miejsce mienia utraconego nabyć nowe mienie o podobnych parametrach.
W wypadku posiadania ubezpieczenia od wartości rzeczywistej może się okazać, że odszkodowanie wystarczy jedynie na częściowy remont. Ponadto zawsze górną granicę stanowić będzie suma ubezpieczenia ustalona w polisie i ewentualnie limity ustalone dla określonych przedmiotów lub zdarzeń.
Niezadowalający rezultat sporządzonej przez ubezpieczyciela wyceny nie musi oznaczać braku możliwości wpłynięcia na zmianę wartości końcowych wyceny.
W przeważającej liczbie rozpatrywanych roszczeń ubezpieczyciele stosują rozliczenie kosztorysowe na podstawie programów eksperckich. Najpopularniejszymi są „SEKOCENBUD”, „NORMA”.
Kwestionując przeprowadzoną przez ubezpieczyciela wycenę należy zwrócić uwagę zwłaszcza na wysokość stosowanych w systemie stawek za jedną roboczogodzinę oraz cen materiałów i sprzętu porównując wartości z tymi, które funkcjonują na lokalnym rynku usług budowlanych.
Jeśli po dokonaniu takiej analizy okaże się, że przyznane odszkodowanie jest poniżej cen rynkowych lub w kosztorysie nie zostały uwzględnione wszystkie niezbędne materiały czy prace, należy odwołać się od wydanej decyzji dotyczącej wysokości ustalonego odszkodowania.
Musimy również pamiętać, że wysokość odszkodowania może być określona na podstawie dokumentów dostarczonych przez ubezpieczonego: własnego kosztorysu lub faktur potwierdzających koszt poniesiony na naprawę lub remont mienia.
4. Postępowanie na wypadek przyznania zaniżonego świadczenia lub odmowy wypłaty. Likwidację szkody kończy wydanie decyzji o wypłacie odszkodowania lub odmowie jego wypłaty. Zgodnie z art. 16 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń musi poinformować o odmowie pisemnie, wskazując na okoliczności oraz na podstawę prawną wydanej decyzji. Większość zakładów ubezpieczeń przewiduje również w ogólnych warunkach umów tryb odwoławczy. Spotykając się z odmową wypłaty odszkodowania, nie musimy od razu wnosić sprawy do sądu. W takim przypadku można wystąpić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeśli ponowna decyzja zakładu ubezpieczeń nie spełni oczekiwań, można wnieść skargę do Rzecznika Ubezpieczonych, a gdy interwencja Rzecznika okaże się nieskuteczna, pozostaje nam już tylko droga postępowania sądowego. Oczywiście w przypadku wydania decyzji o odmowie wypłaty odszkodowania, bez wyczerpywania dodatkowych trybów, możemy złożyć pozew do sądu.